Đau lưng một bên hay hai bên cột sống là một chứng bệnh do nhiều nguyên nhân
gây ra. Có thể chia làm 2 loại: đau lưng cấp và đau lưng mãn.
Đau
lưng cấp thường do bị lạnh gây co cứng các cơ ở sống lưng: dây chằng cột
sống bị viêm, bị phù nề chèn ép vào thần kinh khi vác nặng, sai tư thế,
sang chấn vùng sống lưng. Đau lưng mãn thường do viêm xương cột sống,
thoái hóa cột sống, lao, ung thư, đau các nội tạng ở ngực, bụng lan tỏa
ra sau lưng, đau lưng cơ năng do thống kinh, suy nhược thần kinh…
Cần
chẩn đoán nguyên nhân gây ra chứng đau lưng, cần chữa các bệnh đã nêu ở
các chương khác, kết hợp với chữa chứng đau lưng cục bộ bằng thuốc, châm
cứu xoa bóp.
Tài liệu này giới thiệu chứng đau lưng cấp và chứng đau lưng mãn do một số nguyên nhân gây ra.
I. ĐAU LƯNG CẤP DO CO CỨNG CÁC CƠ.
Y học dân tộc cho rằng do hàn thấp gây ra:
Triệu chứng:
đau lưng xảy ra đột ngột, sau khi bị lạnh, mưa, ẩm thấp, đau nhiều
không cúi được, ho và trở mình cũng đau co cứng, mạch trầm huyền .
Phương pháp chữa: khu phong, tán hàn, trừ thấp, ôn kinh hoạt lạc (hoành khí hoạt huyết )
Bài thuốc :
Bài 1: Quế chi 8g Kê huyết đẳng 16g
Rễ lá lốt 8g Trần bì 6g
Thiên niên kiện 8g Cỏ xước 12g
Ý dĩ 16g Rễ cành cây
Tỳ giải 16g Xấu hổ 16g
Sắc uống.
Bài 2: Can khương thương truật thang gia giảm :
Can khương 8g Quế chi 8g
Thương truật 8g Ý dĩ 12g
Cam thảo 6g Xuyên khung 16g
Phục linh 12g
Bài 3: khương thương truật thang gia giảm (bài 2)
Khương hoạt 12g Can khương 6g
Tang ký sinh 12g Phục linh 10g
Quế chi 8g Ngưu tất 12g
Thương truật 8g
Nếu đau nhiều có thể thêm Phụ tử chế 8g , Tế tân 4g ,……
Châm cứu:
châm kim tại vùng đau (a thị huyệt), cần châm tả (vè kim luôn) nếu từ
D12 trở lên thì thêm 2 huyệt Kiên tỉnh, nếu từ thắt lưng trở xuống châm
huyệt Uỷ trung, Dương lăng tuyền cùng bên đau.
Xoa bóp: dùng các thủ thuật ấn, day, lăn … trên vùng cơ bị co cứng, từ thắt lưng trở xuống ấn day huyệt Côn lôn cùng bên .
Nhĩ châm: Vùng lưng, Thắt lưng (tùy nơi đau)
Sau khi châm xoa bóp, nhĩ châm nên bảo người bệnh vận động ngay thường kết quả nhanh chóng.
II. ĐAU LƯNG CẤP KHI THAY ĐỔI TƯ THẾ HAY VÁC NẶNG, LỆCH TƯ THẾ.
YHDT cho là khí trệ huyết ứ.
Triệu chứng:
Sau khi vác nặng lệch người, hoặc sau một động tác thay đổi tư thế đột
nhiên bị đau một bên sống lưng, đau dữ dội ở một chỗ, vận động hạn chế
nhiều khi không cúi, đi lại được, cơ co cứng.
Phương pháp chữa: hành khí hoạt huyết, thư cân hoạt lạc.
Bài thuốc:
Bài 1: Dùng muối rang chườm nóng tại chỗ.
Bài 2: Lá ngải cứu sao rượu, đắp ấm tại chỗ.
Bài 3: Xoa cồn bóp Ô đầu sống Quế, Đại hồi (chú ý nhãn chai thuốc, bảo quản tránh uống nhầm gây ngộ độc).
Châm cứu, xoa bóp, tiêm thuốc vào nơi đau giống như đau lưng cấp do bị lạnh.
III. ĐAU LƯNG DO VIÊM CỘT SỐNG:
Cổ sưng, nóng, đỏ, vùng cột sống lưng đau: YHDT cho là do thấp nhiệt.
Cách chữa và dùng thuốc giống như bệnh viêm khớp dạng thấp tiến triển.
Tại chỗ: Châm cứu, xoa bóp như đã giới thiệu.
Không
nên vận động nhanh, mạnh như trường hợp đau lưng do lạnh, nên vận động
từ từ nhẹ nhàng theo sự tiến triển tốt dần của khớp cột sống bị viêm.
IV. ĐAU LƯNG DO BỊ SUY NHƯỢC THẦN KINH, ĐAU LƯNG Ở NGƯỜI GIÀ DO CỘT SỐNG BỊ THOÁI HÓA:
YHDT cho là thận hư.
Nếu
do suy nhược thần kinh, cơ bản là chữa toàn thân như đã nêu ra ở bài suy
nhược thần kinh, thêm các thuốc vừa bổ thận và chữa đau lưng như Ngưu
tất, tục đoạn. Cẩu tích, Ba kích, Đỗ trọng…
Nếu
do thoái hóa cột sống người già, cũng dùng các thuốc chữa đau lưng bổ
thận, trừ phong thấp như các thuốc đã nêu ở bài thoái hóa cột sống.
Tại
chỗ dùng châm kim hay cứu, tùy theo hư hàn hay âm hư (âm hư: châm bổ, hư
hàn: cứu) vào các huyện, vùng thắt lưng như Thận du, Đại trường du,
Mệnh môn, Chí thất, Bát liêu…
Xoa bóp vùng thắt lưng.
Nếu
do thoái hóa cột sống: động viên người bệnh vận động nhẹ nhàng, thường
xuyên để hồi phục lại động tác tranh sơ hóa dính khớp thêm.
